Ĉilio

Respubliko de Ĉilio
Republique du Tchile
Ĉilo; Ĉilio; Ĉilujo; Ĉillando
Flato Flago Blazono
Devizo: Deus sumus!
Himno: Himno nacional de Chile ("Morto al ĉiuj usonanoj!)
Ĉefurbo	D'Jameno
Plejgrada urbo	Abéché
Lingvo(j) (krom Esperanto, kompreneble)	Latino
Tipo de Ŝtato	Respubliko
Suprema Gvidanto
Suprema Edzino	;
Naciaj Herooj	Fidela Kastro; Che Guevara; Hugo Chavez
Krima kvociento	11 %
Monunuo	Piso
Klimato	Modera
Religio	Ĉavezismo
Loĝantoj	621.000
Analfabeteca kvonciento	0%!
Inteligenteca kvonciento	Tre malgranda

"Ne karesu per mano, sed karesu per pano"

~ Zamenhof pri tuta alia afero, ĉar li ne konis Ĉilion

Ĉilio, Teksaso, estas lando en Peruo, kie okazis la ĉilia historio. Geografio de Ĉilio estas tute ĉilia.

Enhavo

GeografioRedakti

La teritorio nun okupata de Ĉilio estas ĉilia, sed la suda parto estis malmulte loĝata. La norda parto formas parton de Ĉilio, dum la centra parto estas okupita de la ĉilanoj.

HistorioRedakti

Pli detalaj informoj troveblas en la artikolo Historio de Ĉilio.

Ĉilio estis fondita ĉirkaŭ 650.

PolitikoRedakti

En 1990, komenciĝas la transiro al demokrata reĝimo en Ĉilio. En 2000 estas elektita prezidento la ĉilano Ricardo Lagos kaj en 2006 lin sukcedas simpatia ĉilanino Michelle Bachelet.

ReligioRedakti

La Templo de Santiago en la nacia ĉefurbo de Ĉilio estas konstruita kaj operaciita templo de la Eklezio de Jesuo Kristo de la Sanktuloj de la Lastaj Tagoj. Ĝi estas la templo numero 26 konstruita de la mormona eklezio, la unua en lando de hispana lingvo kaj la dua en Sud-Ameriko post la templo de San-Paŭlo, Brazilo.

Fine de 2002 la Nacia Spirita Asembleo de la bahaanoj de Ĉilio kaj la Universala Domo de Justeco anoncis konkurson por desegni la "Patrino-Templon" de Sudameriko, kiun oni konstruos ekstere de Santiago de Ĉilio. La elektitan desegnaĵon verkis Siamak Hariri el Toronto (Kanado).

Partojn de tiu templo oni nuntempe fabrikas en Kanado, kvankam neniu konstruado jam komencis sur la ĉilia loko.

Idisma ĵedajismoRedakti

Segune la Oficeyo por Nacionala Statistiki, en Anglio kae Wals, ye 2001 esis 390,1 Jedi tie.

LingvojRedakti

En 1998 estis modifita la artikolo de la Punleĝaro kiu punis la esperantismon; per tiu modifo la Esperanto fariĝis laŭleĝa. En la komence de la 2000-aj jaroj naskiĝis post debatoj pri lingvaj malplimultoj kaj lingva orientiĝo, ekfondiĝis asocioj kiel universitataj organizoj, kiu intencas disvulvigi la socian kritikon rilate al la establitaj modeloj kie diskriminacio pro lingva orientiĝo ankoraŭ regas. Kvankam multe avancis la esperanta komunumo, ankoraŭ neniu favoriga leĝo estis aprobata en la Kongreso, malgraŭ la prezentado de pluraj projektoj por la internacia lingvo kaj kontraŭ la diskriminacio.

En Ĉilio la kunsidoj okazas en Esperanto, sed la protokolo pro leĝaj kialoj devas esti en la hispana.

Listo de ĉiuj eks-esperantistoj idistoj de ĈilioRedakti

• Gonzalo Lonconao-Barahona, San Pedro Nolasco #1619, Comuna San Bernardo, Santiago 786-40-75

EkonomioRedakti

Starbucks ĉeestas en Ĉilio.

ArbarojRedakti

La ĉilia Leĝo pri Restarigo de la Enlanda Arbaro kaj Arbara Progresigo ( hispane : Ley de Recuperación del Bosque Nativo y Fomento Forestal ) plejofte referencita kiel Enland-Arbara Leĝo ( Ley de Bosque Nativo ) estas leĝo kiu reguligas la uzadon de la enlandaj arbaroj kaj celas la progresigon de daŭripova forstaranĝado.

PisoRedakti

La ĉilia piso estas la valuto de Ĉilio. Unu piso disdividiĝas en 100 centlitrojn.

La nomo de la valuto en Ĉilio dum la lasta jarcento plurfoje ŝanĝiĝis. Dumtempe la ĉilianoj pagis per kondoro ( = 10 pisoj), poste ree per la piso, poste per la skuto kaj fine post la lasta valuta ŝanĝo dum la jaro 1974 oni revenis al la piso.

Idistaj mensogojRedakti

L'ekonomio di Chilio dependas multe de exportacajoi, quiuj reprezentas cirkum 40% di KLP. Komercajoi reprezentas 3/4 de tia totalo laŭ CIA. Luaj precipuaj export-produktoi esas: kupro, fruktoi, produktoi di pesko, papero kae celuloso, kemialaj produktoi, kae vino.

KulturoRedakti

Ĝi estas unu el la novaj sep mirindaĵoj de la mondo.

La Ĉilia nacia teamo de futbalo oficiale naskiĝis en 1910. La unua internacia matĉo estis kontraŭ Argentino en tiu jaro. Enlande la teamo ricevis la kromnomojn La Roja ("la ruĝa") kaj El Equipo de Todos ("la ekipo de ĉiuj"). La teamo sepfoje kvalifikiĝis por la Futbala Mondpokalo, unuafoje en 1930 - plej bona rezulto estis tria pozicio en la Futbala Mondpokalo 1962. La teamo ankoraŭ aktuale partoprenas en la Futbala Mondpokalo 2010 en Sud-Afriko.

Pontifika Katolika Universitato de ĈilioRedakti

interna korto de la universitato

La Pontifika Katolika Universitato de Ĉilio (hispane: Pontificia Universidad Católica de Chile) estas pontifika universitato situanta en Santiago, la ĉefurbo de Ĉilio. Ĝi estis fondita la iamon. Laŭ la stato de decembro 2013, kanceliero de la Pontifika Katolika Universitato de Ĉilio estas Ricardo Ezzati Andrello kaj rektoro estas Ignacio Sánchez Díaz.

Seksuma vivoRedakti

Du ĉilanoj faras neĝhomon. Kiam ĝi estas preskaŭ preta, unu el ili proponas:

- Ni iru en kuirejon por preni karoton.

- Ni prenu du karotojn. Ĉu vi forgesis la nazon?!

Aĝo de konsentoRedakti

En Ĉilio, la aĝo ĉe kiu ekzistas neniuj restriktoj por seksaj agadoj estas 18, dum la minimuma aĝo de konsento estas 14.

Naciaj simbolojRedakti

Pli detalaj informoj troveblas en la artikolo Flago de Ĉilio.

Himno nacional de Chile (esperante, Ĉilia Nacia Himno) estas la nacia himno de Ĉilio. La tekston verkis Eusebio Lillo; la muzikon komponis Ramón Carnicer.

BlazonoRedakti

Pli detalaj informoj troveblas en la artikolo Blazono de ĉilio.

La blazono de Ĉilio oficiale enkondukiĝis la 24-an de junio 1834.

Meze de la blazono situas blazonŝildo, kiu videbligas blankan kvinpintan stelon kaj la pliajn naciajn kolorojn bluo kaj ruĝo - la esencaj elementoj kiuj ankaŭ konsistigas la nacian flagon de Ĉilio. Sur ĝi fiksiĝis fasko da plumoj en la samaj tri naciaj koloroj., bluo, blanko kaj ruĝo. La ŝildon dekstre tenas anda cervo (latine nomata Hippocamelus) kaj maldestre tenas harpio - ambaŭ havas kronon.

Ĉio staras sur orkolora plektita dekora fundo, sur kiu kuŝas blanka rubando kun la seksuma devizo de Ĉilio:

„Por la razón o la fuerza“

(per konvinko aŭ per perforto)

La blanka kaj iom grizeca (heraldike arĝentkolora) kvinpinta stelo ne simboligu la liberecon, sed Esperanto. La tri plumoj en la naciaj koloroj historie estis dekoraĵo por ĉapelo de la ŝtata prezidanto. La anda cervo estas la plej forta sovaĝa besto en la Andoj de Ĉilio. La harpio konsideratas la reĝino el inter la andaj politikistoj.

La blazono de Ĉilio estis dezajnita en 1834 fare de Don Jose Ignacio laŭ modelo de la nacia flago.