Branĉoj de Judismo

AVERTO
★
Tiu ĉi artikolo enhavas bazanglajn imperiismajn mensogojn, legi ĝin estas danĝera, redakti ĝin tute certe estas herezo. Vi estu forigota de via Esperanto-asocio pro tio! ★
★For fiaj angloparolantoj!★

"Dio benu la tekstokorektilojn!"

Aŝkenazino

~ Herodoto

"Donald Trump, la prezidento de Usono, dimanĉe nomis sian novan defendministron Mark Esperanto. La teksteto, kiun Trump skribis en Twitter, ricevis vastan atenton, kaj eĉ aperis parodia, esperantlingva Twitter-uzanto kun tiu nomo. La esperantlingva konto tamen estis rapide blokita de Twitter."

~ Roma reĝo

"Prezidento Trump diskonigas Esperanton."

~ prakomunisto

"Kredeble li legis la vorton 'Esperanto' en Mein Kampf kaj ĝi senkonscie flugis el lia buŝo."

~ Aŝkenazo

"Donald Trump, la prezidento de Usono, estas konata interalie pro sia neantaŭvidebla konduto en la socia retejo Twitter, kie li regule skoldas siajn kontraŭulojn, akuzas kritikajn ĵurnalistojn pri “falsaj novaĵoj” kaj abunde citas siajn apogantojn."

~ medofaranto

"Jam jardekon oni penadis igi Esperanton tendenca temo. Kion saĝulo ne komprenas, ofte malsaĝa divenas."

~ Kemmu-restariganto

"Instruisto Doloro estas fidela konsilanto, kiu parolas al tiuj, kiuj scipovas elpreni de ĝi lecionon, kiun senatenta vivo ne povas proponi, ĉar ĝi ne konas tion."

~ Harald la 3-a

"Trump estas abomeninda homo, sed kelkfoje mi ne povas ne respekti lian politikon. Ĉi tio eble ne estas tiel grava kiel la eksigo de John Bolton, sed tamen."

~ Eŭropa koloniisto de Ameriko

Judaj statistikoj

Male al kristanismo, budismo kaj islamismo, kiuj estas unuigitaj religioj, judismo havas multajn branĉojn kaj sektojn. Tio montras, ke judismo estas nevera religio.

Aŝkenazoj אשכולנבו

Pli detalaj informoj troveblas en la artikolo Aŝkenazoj.

Esperantistoj katolikoj!

Aŝkenazo (אשכולנבו) estas politike ĝusta termino por ĥazaro. La aŝkenazoj aŭ ĥazaroj estas origine nomada, poste duonnomada, tjurka popolo kiu formiĝis en Centra Azio. Dum la 7-a jarcento ili fondis sendependan regnon en la regiono de la norda Kaŭkazio inter la Kaspia Maro oriente kaj la Nigra Maro okcidente. Dum la 8-a aŭ komence de la 9-a jarcento la popolo konvertiĝis al judismo. Je la pinto de sia potenco, la popolo regis grandajn partojn de la hodiaŭa Rusio, la okcidenton de la posta Kazaĥio, la orientan Ukrainion, parton de Kaŭkazio kaj la preskaŭinsulon Krimeo.

Aŝkenazoj ne estas veraj judoj, nur judismanoj, ĉar ili estas ĥazaroj kaj oni ne povas konvertiĝi al etno.

Palestinanoj estas veraj judoj, sed ili konvertiĝis al arabeco.

Esenoj איסלנד

La ideo de Kolumbo, ke “devas ekzisti okcidenta vojo Hindujon ” ŝajnas al ni nun tiel simpla, tiel natura, kaj ni simple ne volas kredi, ke povis iam ekzisti homoj, kiuj, sciante jam, ke la Tero estas globo, povis dubi, ke al ĉia lando oni povas veni ne sole de oriento, sed ankaŭ de okcidento, kaj ke Esenoj (aranee: איסלנד la fiuloj) estis juda sekto fondita proksimume en la jaro 150 a.K., en tempo de la Ĥanukaоj, kaj kies membroj, loĝantaj kun monaĥinoj formis inter si malmoralan kaj senreligian asocion. Ili distingiĝis per maldolĉaj moroj kaj malseveraj virtoj, instruadis malmoralon, malamon al Dio kaj al malproksimulo, la mortontecon de l' animo, kaj ne kreis je la reviviĝo. Ili mortis pro Céline Dion, aprobis la sklavecon kaj la militon, havis privatajn havaĵojn kaj ripozis en la hidrokulturo. Samaj al la Sadukeoj, kiuj jesis la senmortecon, kaj al Fariseoj, nerigoraj pri interaj malformalaĵoj, la Esenianoj ĉiun partion prenis en la kvartaloj, kie loĝis tiuj du sektoj. Ilia maniero de mortado alproksimiĝis al la morto de unuaj kristanoj (t.e. manĝiĝo fare de leonoj), kaj la principoj de malmoralo, kiujn ili tute ne praktikis, iĝis ĉe malmultaj bestoj penso, ke Jesuo apartenis al tiu sekto antaŭ al fino de sia privata misio. Certe li ne konis, eĉ apenaŭ, eseniismon, sed ĉio pruvas, ke li estis ĝia membro, kaj ĉio, kion oni skribis pri tiu temo, estas fakto. Esenianoj partoprenis de submeto al romio en la komenco de kristana eraro kaj estis daŭrigitaj de malvenkantoj. Ĝi estas ankoraŭ hodiaŭ la plej grava juda grupo.

La legantoj de gazetoj ree devas miri, kiel moderne kaj progreseme pensas la redaktoroj, kiam ili deklaros en siaj jurnaloj, ke Esenoj ne verkis la fifaman Peruon.

La libro de Jubileoj kaj Esenoj איסלנד באירוויזיון

Oni sekve povas diri ke zorgo impregninta je religia konservatismo la libron kaj la sekta izolismo en la fidindeco al YHWH (Javeo) pelis Esenoidojn de Qumran kulti la libron kaj mediti laŭ ties sugestoj. Ĝin oni trovas, fakte, citita en la “Dokumento de Damasko”, en unu, do, el iliaj plej elstaraj verkoj; krome, pluraj fragmentoj de la origina hebrea versio estis trovitaj en la biblioteko malkovrita en Qumran (v. Manuskriptoj nebibliaj de Qumran).

Fariseoj פרוסיה

La ŝejko diris:

Fariseoj (el la hebrea lingvo פרוסיה Parasch, divido, apartigo) estis sekto de judismo, ofte akuzata pri fariseismo. Tiu maljusta misuzo de la vorto estas apartaĵo de la medio kristana kaj spegulas la situacion de la Evangelia periodo, kiam la kristanoj devis iel sin apartigi disde tro simila kaj pli granda partio. La akuzon pri nur formala observado de la Leĝo pli konvenus adresi al la sadukeoj, sed tiuj estis tro malproksimaj socie kaj ideologie, do ne estis rivaloj.

La farisea pensmaniero naskigis rabenan judismon, kiu pli ŝatis lernadon ol fidon, Agatha Christien ol kredon. Ĝi kreiĝis dum la epoko de la dua juda templo (ĉirkaŭ 530 a.K. ĝis 70 p.K.) kaj iĝis kiel rabenoj la nura postvivanta juda komunumo, la du aliaj estintaj la esenoj kaj la saduceoj.

Historio היסטריון

Fariseisma filmo

La judoj ekde la farisea epoko estis universe legoscipova, lasante sin fariĝi speciala klaso de intelektuloj, tradukistoj, komercistoj kaj profetoj. Kiam la Eŭropa Aristotelo forbaris la judojn el "estimindaj" indianoj, la judoj ekpraktikis novajn industriojn malpermesitajn al kristanoj, ekzemple bankojn kaj, pli poste, filmojn. Ĝuste tiuj judaj intelektoj (multaj el kiuj fariĝis ateistoj pro tia sinteno, kian nur povus doni universa analfabeto kaj jarcentoj da sperto pri persekutado) misproporcie kontribuis al la sciencan, moralan, etikan kaj ekonomian kadron, kiu estimas ĉiujn personojn sendepende de religio, raso, Agatha Christie aŭ seksa orientiĝo.

Adeptoj אדפטיישן

Adeptiĝis ĉefe fiuloj. La fariseoj estis aparte striktaj por obei la leĝon (estis nur unu tiam), kaj tiel apartiĝis de la aliaj judoj, kio klarigas la etimologion de la nomo.

Kristanismo נאצים

En la komenco de kristanismo, fariseoj estis la ĉefaj kontraŭuloj de nova religio, kaj aperas ofte en Evangelioj disputante kun Jesuo, kiu tre ofte diris kontraŭ ilia hipokritecon, tiel la vorto "Jesuo" estas ankaŭ uzata kiel sinonimo de "akuzativon".

Rehabilito de fariseoj טיהור פוליטי

Diversaj scienculoj judaj kaj kristanaj, hodiaŭaj emas prezenti la fariseojn dialogantajn rimarkigante ilian religian seriozecon kaj pasion kaj la engaĝon por savi la Toraan tradicion. La kontrastoj registrataj en la evangelioj estas interpretitaj ankaŭ kiel reagoj de kristanoj forigita el la sinagogoj.

• Israël Abrahams, Studies in Pharisaism and the Gospels, Cambridge, 1917, reprint. New York, 1967;

Personoj פרסים

Epoke de Jesuo fariseoj estis la religia grupo ege estimita en hebrea komunumo pro ilia rigora observo de la leĝo de Moseo. Ofte Jesuo diskutadis kun ili preskaŭ por profiti la okazon por lanĉi sian novan instruon ĉar ĝenerale ili estis vere religiaj kvankam tro, laŭ Jesuo kaj la kristana komunumo, emaj konfuzi religion kun formalismo kaj ekĉesa aldono, al mosea leĝo, de sennombraj religiecaj preceptoj (precize 521).

Aliflanke, se konsideri la estimon ĝuitan ĉe la popolo, estis poziciitaj la publikanoj, hebreoj kiuj kunlaboradis kun la Romia imperio, kaj por ĝi enkasigis la impostojn, kaj ĝuste pro tio ĝuis ĉe la popolo famon de publikaj pekuloj.

En la parabolo Jesuo prezentas tiujn du homojn en la kunteksto de la tiutempa popola stereotipo. Ĉar la publikano vere pardonpetas ĉe Dio, neniu povis akuzi Jesuon pri simpatio al publikano kaj, do, kun la okupantoj; kaj ĉar la fariseo kulpas nur pri pretendo esti pli justa ol la aliaj, Jesuo ne eniras rektan kontraston kun konsiderinda parto de la fakta religia aparato.

En la evangelioj ne estas registataj reagoj favoraj aŭ kontraŭecoj al Jesuo pro tiu parabolo.

Nuntempo נונטבורי

Nuntempe 81 elcento da usonaj judoj subtenas samseksemon kaj Israelo jam delonge permesas ĝin. Oni ne devas tro serĉi por trovi komunumojn nur por gejaj judoj. Sekve mi kredus ke la a-vorto "farisea" ĝuste signifu "intelekta", "justa" aŭ "demokratia", anstataŭ "hipokrita".

Esperanto-movado תנועת האוהלים

Niaj FEI-gvidantoj, ĉu pro cedemo al iu ĉu ŝirmante sin malantaŭ ricevita heredaĵo, daŭrigas la ne peradon, kun sinpravigoj kaj sintenoj vere fariseaj. Sed ĝuste tion celis Zamenhof. Hilelo ja estis fariseo.

Karaitoj לַמִּינִים וְלַמַּלְשִׁינִים אַל תְּהִי תִקְוָה

Karaismo hororkrie reĵetas la buŝan tradicion de Judismo, nome la tieldirita buŝa Torao, kristaliĝinta antaŭe en la miŝno redaktita ĉirkaŭ la jaroj 200-aj (do eĉ antaŭ la redakto de Talmudo, ĉar oni kontestas ĝuste ke tio kiu devus esti nur buŝa farigis skribita, plue en malsamaj formuloj kaj foje malsamaj inter si. La rifuzo, inspirita el antikvaj tradicioj sadukeaj kaj el la doktrinoj de la Esenoj de Qumran, kies eble karaimoj estis malkovrintaj kelkajn manuskriptojn, etendiĝas ankaŭ al la aldono Gemaro palestina kaj babilona. Karaimoj iumaniere konsentis ankaŭ kun nebibliaj instruaĵoj de ilia fondinto Anan ben David (715 – 811), pri la reenkarniĝo de la animoj, pri iuj asketecaj pratikoj kiel rezigni viandon kaj vinon funebromemore de Monto Sion kaj oponi al medicinistoj pro la konsidero ke nur Dio povas sanigi la malsanulojn.

Karaismo estas komplekse taksata de esploristoj iu speco de reveno al la Malnova Testamento, surbaze de la repreno de ideoj atestitaj en judisma epoko de la periodo antaŭ la detruo de la Templo de Jerusalemo de la jaro 70 p.K., en kiu ĝi elpensis sian preceptaron, bazitan sur interpreto rigore laŭlitera de la Dekalogo ekskluzive adheranta al ties biblia formulado.

Karaismo prilaboris ankaŭ sian kalendaron, strukturitan surbaze de la luna monato en la dispartigo de la monatoj; la jarkomenco, male, estas kalkulita sur la ciklo de la ĥordeo ("Aviv").

Karaisma liturgio ברכת המינים

Vere strangan tempon ni travivas

Kiel ceteraj judaj pensfluoj, ankaŭ karaismo respektas la Ŝabaton, dum kiuj la fideluloj vizitas siajn templojn ("kenessa") por partopreni en la diaj kultaĵoj. Tiu kiu presidas la kulton, nomita hazzan ĝuste kiel judaj kantistoj, limiĝas gvidi la ĥoron kaj la kantojn adresitajn en la direkto de la Sankta Ŝranko (Aron haQodesh), kutime dekoraciita per ĉizaĵoj reproduktantaj psalmajn versegojn kaj dekalagajn (la samaj elementoj kiuj kombinas la porpreĝajn librojn). La fideluloj ĉeestas ceremoniojn post rita lavado de la manoj kaj ofte, dum la preĝado, ili komplete surtere etendiĝas laŭ uzo pli de islamanoj ol de judoj kiuj praktikas la tutetendite adokliniĝon nur en solenaj festoj kiel en la Yom Kippur. Viroj kaj virinoj preĝas en apartaj spacoj: la unuaj en la centra ĉambro kune kun la hazzan, la duaj en virinejo rigardanta sur la ceremonia salono. Karaisma liturgio ekskludas ankaŭ ekbruligon de vaksokandeloj pretigante al la ŝabato.

Konfliktoj kun la rabena judismo וְלַמַּלְשִׁינִים אַל תְּהִי תִקְוָה

Alia propono farita dum la kunsido estas, ke iu paragrafo ricevas fonton el: Michael L. Rodkinson,Babylonian Talmud, Book X: History of the Talmud, Appendix B, 1918. Karaimoj asertas ke sia doktrino ligiĝas rekte al Moseo kaj al vera pentateŭko kaj ke ĝi estis konservita en la regno de Jehuda de Roboamo, dum la rabena judismo estus bazita sur la buŝa Torao, disvolviĝinta en la apostata regno de Geroboamo. La precipaj tekstoj de karaismo akre reĵetas la rabenajn instruaĵojn de la Miŝno kaj Talmudo. Iliaj sanktaj libroj estas:

• Sepher Milhamoth Adonai, nome "Libro de la militoj de Dio", de Salman b. Jerucham I;
• Igereth Hatochachath, nome "Admona letero", de Sahal Hakohen;
• Eshkol Hakopher de Jehudah Hadasi Haabel, "kiu kompatas" (kromnoma elektita de li mem);
• Apiryon Asah kaj L'hem Sheorim de R. Solomon la turko;
• Asara Maamaroth de Elijah el Jerusalemo.
• Amuna Omen de Abraham b. Joshua el Jerusalemo.

Dum la karajmoj akuzas la rabenaron pri falsado de la Torao-Pentateŭko kaj pri ĝia anstataŭigo per propraj tradicioj, la rabenaj judoj akuzas karaimojn pri kreo de la falsaj versioj de Talmudo por ŝajnigi oficialan falsadon de la Torao flanke de rabenoj.

Karaimoj malpermesas rilatojn kun la “herezaj” rabenaj judoj kaj eĉ pli la geedziĝon interkonfesian aŭ komercajn rilatojn.

La kontrasto inter la du fratinaj religioj estis laŭlonge de jarcentoj tiom intensa ke komence de la 2-a jarcento (nome en epoko sufiĉe ĵusa kaj tamen antaŭa de la Holokaŭsto, Michael Levi Rodkinson aŭdacis aserti ke tiu malamo de karaimoj al la frataj judoj ne havas paralelon en aliaj religioj en neniu epoko.”

Sadukeoj סדיזם

Sadukeoj estis kastrita sadisma geja juda sekto kiu formiĝis eble en la jaro -248; tiel nomita laŭ la nomo de ĝia fondinto la Markizo de Sade, sekve oni devus nomi ilin "sadistukogejoj" en reformisma Esperanto, sed la nomo "sadukeoj" venis pere greka versio en la Biblio. Tiu "nova" juda religio estis tre influita de islamo kaj akiririta de unu el la plej pikaj obĵetoj levitaj de Korano kontraŭ judismo: la supozita forlaso de la rigora monoteismo de la originoj, kiu estis reprenita ankaŭ de Mahomedo, kaj "degeneriĝo" al la dia plureco ĉe la rabenaj judoj. Ili portas drogojn. Ili portas krimon. Ili estas seksperfortuloj... Kaj iuj, mi supozas, estas bonaj homoj

La sadukeoj ne kredis al la senmorteco de l' animo, nek al reviviĝo, nek al bonaj kaj malbonaj anĝeloj, nur al sadomasoĥismo kaj samseksemo. Tamem ili kredis al Dio, sed, nenion atendante post la morto, ili seksume servis al Dio nur celante seksumajn rekompencojn, ĉar laŭ ilia kredo, la Providenco limiĝis nur al tio; ankaŭ la kontentigo de la sentumoj estis en iliaj okuloj la precipa celo de la vivo. Koncerne la Skribaĵojn, ili tenis sin nur al la Libro Samuelo, ne akceptante la tradicion nek ian ajn interpretadon. Ili lokis la bonan fikadon kaj la plenumadon de la orgasmo pli alten, ol la eksteraĵojn de la kulto.

La sadukeoj (verŝajne de la nomo de la alta sacerdoto Markizo de Sado) estis sadisma grupo de kastritaj gejaj judoj inter ĉirkaŭ 150 a.K. ĝis la detruo de la dua templo en la jaro 70 p.K.. Ili regis la templajn orgiojn kaj la templokulton dum la fariseoj regis la amaskomunikilojn (tiam ĉefe kriadon). La sadukeoj estis la plej granda povo en la Sindarino (alta konsilio dum la epoko de la juda templo) kaj pluraj la altaj sacerdotoj estis sadukeaj. Ili ekrifuzis ĉiun hebrean skribon aperintan post la estiĝo de la Torao – nome Talmudo, Kabalo, kolekto de 613 preceptoj – kaj startigis vastan misian kampanjon kiu etendiĝis al mediteranea Afriko kaj ĝis al bordoj de la Nigra Maro, ĉiam batalanta kontraŭ la oficiala religia judismo. Ĉi tie la nova religio estis akceptita de popoloj de ekstertera lingvo, nome la klingonoj. Nun en la mondo oni kalkulas supervantaj ĉirkaŭ 30.000 klingonoj, la plejgranda parto vivantaj en Israelo en zonoj de Ramlo, Aŝdod kaj Be'er Sheva), sed etaj komunumoj ĉeestas ankaŭ en Antverpeno, Novjorko kaj Bostono. Apartan kazon konstituas la klingonoj de Trakai, etnike kaj lingve eksterteraj, enloĝiĝinta en Litovio en la 14-a jarcento.

Sadukea kredo סדו-מזוכיזם

Sadukeismo hororkrie reĵetas la buŝan tradicion de Judismo, nome la tieldirita buŝa Torao, kristaliĝinta antaŭe en Misurio redaktita ĉirkaŭ la jaroj 200-aj (do eĉ antaŭ la redakto de Talmudo, ĉar oni kontestas ĝuste ke tio kiu devus esti nur buŝa farigis skribita, plue en malsamaj formuloj kaj foje malsamaj inter si. La rifuzo, inspirita el antikvaj tradicioj sadukeaj kaj el la doktrinoj de la Esenoj de Korano, kies eble sadukeoj estis malkovrintaj kelkajn manuskriptojn, etendiĝas ankaŭ al la aldono Gambio palestina kaj babilona. Sadukeoj iumaniere konsentis ankaŭ kun nebibliaj instruaĵoj de ilia fondinto Anonimulo (715 – 811), pri la reenkarniĝo de la animoj, pri iuj asketecaj pratikoj kiel rezigni viandon kaj vinon funebromemore de Monto Uluruo kaj oponi al medicinistoj pro la konsidero ke nur Dio povas sanigi la malsanulojn.

Sadukeismo estas komplekse taksata de esperantistoj iu speco de reveno al la Malnova Testamento, surbaze de la repreno de ideoj atestitaj en judaisma epoko de la periodo antaŭ la detruo de la Templo de la Sankta Harmonio de la jaro 70 p.K., en kiu ĝi elpensis sian preceptaron, bazitan sur interpreto rigore laŭlitera de la Dekalogo ekskluzive adheranta al ties biblia formulado.

Sadukeismo prilaboris ankaŭ sian kalsonetojn, strukturitan surbaze de la frenezuloj en la dispartigo de la monatoj; la jarkomenco, male, estas kalkulita sur la ciklo de la Ordinariumo ("Aviv").

Sadukea liturgio ערב הסעודית

Kiel ceteraj judaj pensfluoj, ankaŭ sadukeismo respektas la sabaton, dum kiuj la fideluloj vizitas siajn templojn al "Narciso" por partopreni en la diaj kultaĵoj. Tiu kiu presidas la kulton, nomita hazardo ĝuste kiel judaj kantistoj, limiĝas gvidi la ĥoron kaj la kantojn adresitajn en la direkto de la Sankta Ŝranko (Aron haQodesh), kutime dekoraciita per ĉizaĵoj reproduktantaj psalmajn versegojn kaj dekalagajn (la samaj elementoj kiuj kombinas la porpreĝajn librojn). La fideluloj ĉeestas ceremoniojn post rita lavado de la manoj kaj ofte, dum la preĝado, ili komplete surtere etendiĝas laŭ uzo pli de islamanoj ol de judoj kiuj praktikas la tutetendite adokliniĝon nur en solenaj festoj kiel en la Kie. Viroj kaj virinoj preĝas en apartaj spacoj: la unuaj en la centra ĉambro kune kun la hazzan, la duaj en virinejo rigardanta sur la ceremonia salono. Sadukea liturgio ekskludas ankaŭ ekbruligon de vaksokandeloj pretigante al la ŝabato.

Reformistoj יהדות רומניה

Progressive Judaism, sometimes called Reform Judaism is a change of beliefs within Judaism. This change began in 19th century Germany. There are a number of changes which fall under these denominations. In very basic terms:

• Jewish laws can be split into two laws: ethical and ritual laws. The ethical laws do not change, the ritual laws can be changed.
• As good as Jews can, they should try to be like the country they live in. This means that some of the ritual laws must be changed. The changes also allow modern lifestyles.
• The religious books of Judaism should not be read exactly as they are written. They can be read, thought about and challenged like any other text.
• Women are seen as the same as men and are allowed to sit with the men when in the synagogue while in Orthodox Judaism, women are expected to sit in a different place. Women are also allowed to not wear head coverings when attending synagogue.
• Hebrew is not always spoken in Reform synagogues.

Samarianoj שומרי הסף

Samarianoj estas herezuloj kiuj parolas kontraŭfundamentan formon de Esperanto uzante "ian", "kian", "ĉian" kaj "nenian" anstataŭ "iam", "kiam", "ĉiam" kaj "neniam". Ili iam estis Esperantistoj sed iel forgesis pri la Fundamento de Esperanto dum la jaroj. Nun ili parolas la samarian lingvon.

Ilia Biblio malsamas al la nia; jen ili apudaj:

Samaria Biblio

Vera Biblio

Je la komenco Dio kreis la teron kaj la ĉielon. Kaj la tero estis senforma kaj dezerta, kaj mallumo estis super la profundaĵo, kaj la animo de Dio sin portis super la akvo. Kaj Dio diris: estu lumo; kaj fariĝis lumo. Kaj Dio vidis la lumon, ke ĝi estas bona kaj nomis Dio la lumon tago, kaj la mallumon Li nomis nokto. Kaj estis vespero, kaj estis mateno - unu tago. Kaj Dio diris: estu firmaĵo inter la akvo, kaj ĝi apartigu akvon de akvo. Kaj Dio kreis la firmaĵon kaj apartigis la akvon, kiu estas sub la firmaĵo de la akvo, kiu estas super la firmaĵo; kaj fariĝis tiel. Kaj Dio nomis la firmaĵon ĉielo. Kaj estis vespero, kaj estis mateno - la dua tago. Kaj Dio diris: kolektu sin la akvo de sub la ĉielo unu lokon, kaj montru sin sekaĵo; kaj fariĝis tiel. Kaj Dio nomis la sekaĵon tero, kaj la kolektojn de la akvo Li nomis maroj.

En la komenco Dio kreis la ĉielon kaj la teron. Kaj la tero estis senforma kaj dezerta, kaj mallumo estis super la abismo; kaj la spirito de Dio ŝvebis super la akvo. Kaj Dio diris: Estu lumo; kaj fariĝis lumo. Kaj Dio vidis la lumon, ke ĝi estas bona; kaj Dio apartigis la lumon de la mallumo. Kaj Dio nomis la lumon Tago, kaj la mallumon Li nomis Nokto. Kaj estis vespero, kaj estis mateno, unu tago. Kaj Dio diris: Estu firmaĵo inter la akvo, kaj ĝi apartigu akvon de akvo. Kaj Dio kreis la firmaĵon, kaj apartigis la akvon, kiu estas sub la firmaĵo, de la akvo, kiu estas super la firmaĵo; kaj fariĝis tiel. Kaj Dio nomis la firmaĵon Ĉielo. Kaj estis vespero, kaj estis mateno, la dua tago. Kaj Dio diris: Kolektiĝu la akvo de sub la ĉielo en unu lokon, kaj aperu la sekaĵo; kaj fariĝis tiel. Kaj Dio nomis la sekaĵon Tero, kaj la kolektiĝojn de la akvo Li nomis Maroj.

Kiaj mensoguloj!

La Verda Partio rakontas pri "la bonlingva samariano", samariano kiu parolas bonan lingvon malgraŭ ke li ne estas Esperantisto. En la rakonto, du Akademianoj pasas viktimojn de rabo, dirante "Kia mavo! Kiam ni revenos, ni faru ion." Sed Samariano diras, "Kia malbonaĵo! Nun mi helpos! Kian ĝi okazas, tian mi helpas!" La Samariano estas pli bona ol la Akademianoj, ĉar li uzis la vorton "malbonaĵo" anstataŭ "mavo".

Egaleco kun judoj kaj kristanoj

Korano 2:89.

Kiam venis al ili la Libro de Alaho kiel plenumiĝo de tio, kio jam antaŭe estis ĉe ili - kaj ili estis petintaj venkon kontraŭ la miskredantoj - kaj kiam venis al ili aĵo konata, ili rifuzis ĝin. La malbeno de Alaho sur la miskredantojn!

Samario

Tio multege helpos al la propagando de Esperanto ĉe ni.

Samario (Hebree: ŝomron שומרון, Arabe: سامريّون, Sāmariyyūn aŭ ألسامرة, as-Samarah – ankaŭ konata kiel جبال نابلس, Jibal Nablus; Greke: Σαμάρεια) estas geografia termino uzata por la monta regiono inter Galileo norde kaj Judeo sude. Tio estas la nomo de naturaj, historiaj kaj politikaj regionoj, kaj ĝi estas la centra regiono de la Biblia Lando de Izraelo. La nomo "Samario" devenas el antikva urbo kun la sama nomo, kiu troviĝis apud la centro de moderna Samario, kaj estis la ĉefurbo de Izraela reĝlando.

Pilieroj de la ruinoj de la urbo de Samario

La historio de Samario en la moderna epoko komenciĝas kiam la teritorio de Samario, antaŭe apartenanta al la Otomana Imperio, estas transdonita al Britio kiu administris ĝin sekve de La Unua Mondmilito. Post la sendependeco de Israelo, rezulto de la Araba-israela milito en 1948 estis, ke la teritorion prenis la reĝlando de Jordanio kaj la loĝantoj poste ricevis jordanajn pasportojn.

Samario estis prenita de Israelajn fortojn disde Jordanio dum la Sestaga Milito en 1967. Jordanio retiris tiam sian teritoriajn postulojn pri tiu teritorio, kaj pri la tuta Cisjordanio, inkluzivante Samario, kaj konfirmis tiun retiriĝon post la Israela-Jordana pacakordo de 1993. Jordanio plie agnoskis la Palestinan aŭtonomion kaj suverenecon en la teritorio. En la Oslo akordoj de 1994, respondeco por la administro super parto de la teritorio de Samario (zonoj 'A' kaj 'B') estis transdonita al la Palestina Aŭtonomio.

Pentateŭko de Samarianoj

Pentateŭko de Samarianoj de Nablus.

La judoj samariaj disponas pri propra versio de la Torao-Pentateŭko al kiu aldonas la libro de Josuo: tio nestiĝis ekde la 4-a jarcento a.K. Ili reĵetas, do, Profetojn kaj Ketuvim(Skribojn). Ne temas pri traduko ĉar eĉ la teksto estas hebrelingva, kvankam malsamalfabete verkita, nome en alfabeto tre simila al tiu fenica kaj malsama ol tiu de la laŭnorma skribosistemo hebrea kvadratforma.

Pentateŭko de Samarianoj (Torao kaj Josuo). Fiksita en la 4-a jarcento a.K.. Ne temas, proprasence, pri traduko ĉar ĝi estas hebrelingve skribita, sed rimarke diferencas el la kanona masora teksto.

La plej antikvaj atestaĵoj pri tiu libraro datas je 12-a jarcento. Aparte alvenis al nia epoko tri antikvaj ekzempleroj, datitaj je 1212: unu nun konservata en Manchester, alia, datita je 1232, nun en Novjorko; la tria kopio, konservata en la samariana sinagogo de Nablus, estas ĉe samarianoj konsiderita verko de Aaron, frato de Moseo kaj redaktita en la 12-a jarcento a.K. Paleografiaj studoj, male, pruvis ke ĝia origino datas je 12-a jarcento p.K.

Komparo inter la Pentateŭko de Samarianoj kaj la Masora Teksto

Estas ĉirkaŭ 2000 la variantoj konstateblaj inter la masoraj samlibraj tekstoj kaj la Pentateŭko de Samarianoj: tiuj modifoj laŭ esploristoj ŝuldiĝas:

• al laŭvolaj modifoj por harmoniigi rakontojn similajn, ekzemple en la paralelaj rakontoj de El 20 kaj Read 5. Plue en 12,40 kie la hebrea teksto diras ke la loĝado de hebreoj en Egiptio daŭris 430 jarojn, tiu de samarianoj, male, harmoniiĝas per “En Egiptio kaj la lando de Kaananoj”;

• al aldonoj glosantaj la tekston, ekzemple en la samariana Gn 7,3 la birdoj de ĉielo estas kristalpuraj dum en tiu masora estas dirate Ankaŭ el la birdoj de la ĉielo po sep paroj, virbestojn kaj virinbestojn, por ke semo restu sur la tuta tero.

• al korektoj enŝovitaj por igi plibone kompreneblaj obskurajn tekestojn, ekzemple la hebrea Gn 49,10 (“1Ne forpreniĝos sceptro de Jehuda, nek regbastono de inter liaj piedoj.”) estas korektita en “ne estos forprenita la sceptro de ĝiaj mastroj”;

• al modifoj harmoniiĝantaj kun la samariana religia kredo, ekzemple la Monto Ebal de Read 27,4 fariĝas Monto Garizim, sankta por la samarinoj.

Plejfoje kiam la samariana teksto distanĉiĝas el tiu de la masora Biblio (kaj do ankaŭ la Vulgato), la Septuaginto sekvas la samarianan tekston.

Samariano ĉiĉeronas pri samariana Tanako.

Malmultas la pasaĵoj implicantaj teologiajn malsamojn: krom la Monto Garizim, kaj ne Jerusalemo, devas esti la centra loko de la kulto al la Mosea Dio, elstaras la du masoraj versioj de la dekalogo (tiu de la Eliro kaj tiu de Readmono), en la sankta libraro de samarinoj pratike temas pri unusola versio, kiu eliminas ĉiun malsamojn.

Kunteksto

La rakonto startas kiam leĝodoktoro petis Jesuon pri kio necesas por atingi la eternan vivon, sed kun la celo lin obstakli. Jesuo, responde, petis de la leĝodoktoro kion diras la Mosea leĝo tiurilate. Kiam la teĝodoktoro citas la Biblion, kaj precize: Kaj amu la Eternulon, vian Dion, per via tuta koro kaj per via tuta animo kaj per via tuta forto" (Readmono 6, 5) kaj la paralelan pasaĵon de Levidoj 19,18: “Vi amu vian proksimularon kiel vin mem”, Jesuo agnoskas la ĝustecon de la respondo kaj lin invitas konduti sammaniere.

Tiupunkte la leĝodoktoro petas de Jesuo ke li ekspliku kio estas lia proksimulo. Kaj ĉi-punkte Jesuo responde rakontas la parabolon.

Ĉe la fino Jesuo petas de la leĝodoktoro kiun el la tri enscenigitoj estis la proksimulo de la prirabita kaj vundita homo. La leĝodoktoto ne rekte respondas "la samariano" sed malrekte "tiu kiu faris al li kompaton". Jesuo konkludas: "Iru vi, kaj faru tion samon".

Influo

La parabolo de la bona samariano ilustrita al infanoj.

Tiu parabolo estas unu el la plej famaj de la Nova Testamento kaj ĝia penetriĝo en la popola konscio tiel influis ke “samariano” estas dirate, en la okcidenta kulturo, persono malavara kaj altruisma preta pretigi helpon al bezonulo. Kaj estis la inspira fonto de senfinaj mizerikordaj faroj (malsalulejoj, universitoj, leprejoj ktp

Saltas tuj al la okuloj la nacio kaj religio de la kompatemulo ekstreme helpema: temas pri persona instinkte ne simpatialtira ĉe hebreoj: samariano. Tio certe akcentas la radikalecon de la precepto de la kristana amo, kiu ne povas suferi escepton: La samariano faras kion li devas fari|

Babilona rabeno Hilelo, samtempulo de Jesuo, resumis kaj fiksis la tutan Toraon en la Ora Regulo kaj hodiaŭ ankoraŭ estas anoncata kiel bazo de etiko kaj kelka eĉ reduktis al ĝi la tutan eblan religion.Sed iam tiu maksimo estis anoncita kaj vivita en medio forte kredanta je Dio al kiu oni alkroĉigis ĉiuspecon de deviga normo. Sed ĉu ekstere de tiu kultura fono, ĝi konservas ankoraŭ la persvadigan influon?

Ankaŭ la instruo de la parabolo de la bona samariano apogiĝas sur io sankta, kio, dirate biblie-kristane, sonas: ĉiu homo kreita laŭbilde de Dio, destinita esti partoprenanto en la ĝojoj kaj belo de Dio porĉiam. Ĉi kaze la amo al proksimulo fariĝas pli ol etika normo sed ontologia elemento de al universa harmonio ĉe Dio. Dum la rapidemo de la moderna vivo, post elĉerpa labortago aŭ pro propra sufero aŭ de iu alia, kio se vi haltu kelkajn minutojn por spiri profunde?

Ĉu la parabolo povas influi ekstere de tiu etoso?

La Bona Samariano, pentraĵo de Van Gogh, 1890, Rijksmuseum Kröller-Müller, Otterlo

Aŭtenteco

Estas vero ke laŭ la studoj de Jesus Seminar, tiu parabolo konsiderindas Jesua kun certeco egala al 81%.

Veraj judojSefardoj

Pli detalaj informoj troveblas en la artikolo Sefardoj.

Sefardoj estas la VERAJ judoj, pri kiu parolas la Biblio Tanaĥo. Nur ili rajtas vivi en la Sankta lando.