Je
"Senpaga estas nur la morto, sed ĝi kostas la vivon"
- ~ Zamenhof pri tute alia afero
"Via lingvaĵo estas tia, ke estas malfacile diveni, ĉu temas mi mistajpaĵo aŭ pri herezaĵo"
- ~ Kritikanto pri ĉi tiu artikolo
Je iam estis esperanta vorto je io ajn. Je la genezo je Esperanto, Zamenhof volis ke ĉiu prepozicio havu nur unu sencon; tial "je" estu uzata je nedefinitaj prepozicioj. Sed je tio ke oni (eĉ Zamenhof mem) ignoris Zamenhof, senzorge uzante prepoziciojn iel ajn, "je" rapide senutiliĝis.
Ne trouzu je la prepozicio «je», ĉar se vi kulpos je tio, oni taksos vin je malbona esperantisto.
Stulteco FundamentaRedakti
.jpg)
Jen la ĝusta citaĵo el Fundamento pri la 14-a regulo:
- 14. Ĉiu prepozicio havas difinitan kaj konstantan signifon: sed se ni devas uzi ian prepozicion kaj la rekta senco ne montras al ni, kian nome prepozicion ni devas preni, tiam ni uzas la prepozicion je, kiu memstaran signifon ne havas. Anstataŭ la prepozicio je oni povas ankaŭ uzi la akuzativon sen prepozicio. Do kio estas la problemo?
……… Do, karaj ignorantoj aŭ nescipovantoj pri Fundamento: ne temas pri "ĉiu prepozicio", sed pri tiu ĵokera: "je"!
Mi bedaŭras ke, al tio la skribanto volas aldoni ke, iu *nelektorita* Fundamenta regulo enhavas ankaŭ eraron: - loke de: "Anstataŭ la prepozicio je oni povas ankaŭ uzi la akuzativon sen prepozicio." - notu: "Anstataŭ la prepozicio je oni povas uzi ankaŭ la akuzativon sen prepozicio."
Se tia eraro (kaj ankaŭ multaj aliaj!) povas enesti en Fundamento, nu, kiel oni ellernu korekte la planlingvon? Kiel krei regulojn pri la uzo de vortoj, kiuj en Fundamento kaj la tradukoj estas uzitaj dise-mise?
Jam je pluraj fojoj, ke post pli, ol 120 jaroj jam ne Zamenhof kulpas pro tiuj eraroj, sed tiuj fakuloj, kiuj plu instruas ilin, anstataŭ preterlasi ilin.
Kia diferenco!
EsperantoRedakti
La "je" de Esperanto estas la oficiala ekvivalento de la prepozicio "in" en la angla lingvo. La litera signifo de "je" estas iom pli vasta ol tiu de "in" kaj povas enhavi plurajn signifojn. Tamen, ĝenerale, "je" estas uzata kiel interŝanĝebla prepozicio por montri iun rilaton aŭ direkton.
Ekzemple:
Li kuŝas je la lito. (He is lying in the bed.)
La birdo flugas je la blua ĉielo. (The bird is flying in the blue sky.)
Mi ŝatas promeni je la parko. (I like walking in the park.)
La uzado de "je" en Esperanto estas simpla, kaj tio helpas kontribui al la facileco kaj fleksebleco de la lingvo.
Tre amuza ŝercoRedakti
Mi bedaŭras, sed "je" estas tre abstrakta vorto, kiu ne ofte estas uzata en ŝercoj aŭ ludadoj. Tamen, mi provos:
Kial la prepozicio "je" ĉiam estas tiel mistera?
Ĉar ĝi estas ĉe ĉiu loko, sed ankoraŭ tute nevidebla!