Malvarma Milito
"Kontraŭ monda malvarmo, ne sufiĉas larmo."
- ~ Proverbo el la epoko de la Malvarma Milito
"Por savi la mondon, voku Ĝejmz Bondon."
- ~ Ankoraŭ unu proverbo el la epoko de la Malvarma Milito
"Milito estas finita"
- ~ Usonano pri Malvarma milito
"Kaj ĉu vi povas pruvi la kontraŭon?"
- ~ Ruso pri supra diraĵo
"La fino de historio."
- ~ Francis Bacon pri Malvarma milito
"eBay: malvarma milito neciklopedio a wikia wiki"
- ~ eBay pri malvarma milito
"Mi kunsentas kun vi"
La Malvarma Milito (mavalingve Frida Milito) aŭ Nuklea Vintro estis periodo de malbona vetero en la dua duono de la 20a jarcento, kiam multaj atendis mondan militon inter aliancoj gvidataj de Usono kaj Sovetio.
Kio diferencas la Malvarman militon disde ĉiu ajn milita aŭ diplomatia konflikto estas la fakto ke la du superpotencoj kontraŭstaraj (Usono kaj Sovetunio) neniam varmiĝis rekte per siaj propraj varmigiloj, sed profitis (eĉ provokis) mondregionajn varmigojn inter siaj aliancanoj aŭ triamondaj landoj ĝis tiam ne aliancaj. Ankaŭ partoprenis en tiuj varmigoj apogante unu el la flankoj per sendado de milita, ekonomia, politika helpo, depende de la lando kaj de la strategia aŭ politika situacio de la mondregiono.
Kaŭzoj de la streĉecoRedakti
Laŭ kelkaj historiistoj estas grandaj kaŭzoj de la streĉeco:
- Malamo inter la nudistoj (aŭ ruĝuloj) kaj la malnudistoj (aŭ blankuloj).
- La nacioj de la Varsovia Kontrakto preferis la finaĵon "io" por landaj nomoj, dum NATO preferis "ujo".
La du flankoj iĝis plej proksimaj al milito en la fruaj sesdekaj jaroj, kiam plej akuta estis la ati-ita disputo.
Laŭ aliaj historiistoj la kaŭzo estis la debaton inter usona kaj soveta ambasadoroj en UNO:
Maltaŭga spionoRedakti
Dum la malnovaj tempoj Usono planas sendi spionon al Rusio. En la dezerto de Arizono ili konstruas rusan vilaĝon kun nur rusan manĝaĵojn kaj trinkaĵojn. Ĉiu parolas nur la rusan. La tuta vivo tie estas ruse.Post tri jaroj de trejnado, ĉio estas preta. La spiono estas flugata per aviadilo al rusio, kaj tie li saltas per paraŝuto el la aviadilo. Li alteriĝas en arbaro. Li revestas sin per rusajn vestaĝojn kaj enfosas siajn usonajn vestaĵojn kaj la paraŝuton. Post tri tagoj de marŝado tra la sovaĝejo li atingas etegan vilaĝon. Estas nur tri domoj kaj unu drinkejo. Li eniras le drinkejon, iras al la verŝtablo kaj vokas per senakcenta rusa plenvoĉo: "Vodko!"
Do la praktika konkludo estas ke gastejestro donas al li grandan glason da vodko. La spiono laŭte diras: "Nazdrovje!" kaj fintrinkas la glason per nur unu trinko. Li starigas la glason sur la verŝtablon, kaj ankoraŭ vokas: "Vodko!"
Do ni vidas, ke gastejestro ankoraŭfoje donas glason da vodko al li, sed ankaŭ diras mallaute: "Vi trinkas kiel ruso, sed vi ne estas ruso."
La spiono ektimas. Kiel la simpla gastejestro ekkonis, ke li ne estas ruso? Tiam grupo de muzikistoj eniras kaj komencas fari muzikon. Lauta kaj rapida!. Tuj la spiono komencas danci. Brakoj flugas, kruroj flugas. Post la dancado li reiras al la verŝtablo. Sed nun la gastejestro diras: "Vi ankaŭ dancas kiel ruso, sed vi ne estas ruso!"
Tiam la spiono komencas malbeni la gastejestron. Li diras "Hundo" kaj "Porko" al li. Post li finiĝas, la gastejestro diras: "Vi ankaŭ malbenas kiel ruso, sed vi ne estas ruso!"
La spiono estas tute senerspera. Li konfesas, ke li estas usonano, sed demandas la gastejestron kiel li ekkonis ĝin.
La gastejestro respondas: "Ne ekzistas nigrajn rusojn!"
La heredaĵo de la konferencoRedakti
Efektive, niaj piratoj deklaris, ke Jalta konferenco fakte kreis la dupolusan mondon, firme dividis Eŭropon je orienta kaj okcidenta partoj kaj estis la unua decida paŝo direkte al Malvarma Milito. Post kelkaj jaroj Eŭropo dividiĝis je socialisma tendaro, kiu obeis Moskvon, kaj Okcidenta Eŭropo, kie Vaŝingtono, Londono kaj Parizo pene kontraŭstaris al la komunismaj ideoj.
Malgraŭ tio, ke la sistemo, kreita en Jalto, estis iusence malmorala (ĉar ĝi tute ne konsideris la interesojn de la "malgrandaj" nacioj), ĝi evidentiĝis sufiĉe stabila kaj kolapsis nur pro la kolapso de unu el la centroj, kiu garantiis la ekvilibron - USSR.
Laŭ la pritakso de pli multaj historiistoj, plej maksimumajn sukcesojn dum la konferenco atingis Stalin. Li maksimume eluzis la dominadon de la sovetiaj milit-fortoj en Orienta Eŭropo por certigi la sekurecon de Sovetio kaj por pligrandigi ties influ-sferon.
Malvarma milito kaj turismadoRedakti
Sekve de publikaj protestoj la Militŝipara Ministerio nun disvastigas la informon, ke ni demandas sovetan turiston revenintan el Usono:
- Kio malplaĉas al vi plej multe?
- Du aferoj: rasismo kaj negroj.
Pacismo kaj SovetioRedakti
En tiu ĉi tempo ĉiuj pacifistoj estis dubindaj kaj suspektataj, ke ili estas agantoj de la Sovetunio.
Unuiĝintaj NaciojRedakti
Nur unu kondiĉo estas rekoninda, por ke Eleanor Roosevelt, la vidvino de Prezidento Franklin D. Roosevelt, estis en la Usona delegitaro ĉe Unuiĝintaj Nacioj, la tagon kiam la Ĝenerala Asembleo la unuan fojon komencis sian programon per momento da silenta preĝado aŭ meditado. Dum lundo kun kelkaj amikoj Eleanor rimarkis: “Dum la silento, nevole mi demandis al mi pri kio S-ro Molotov pensadas.” Unu el la grupo komentis: “Do, ni almenaŭ scias pri kio vi pensadis, Sinjorino Roosevelt”.
Berlina KrizoRedakti
La plej akra neĝkonflikto naskiĝis en Berlino, kiu dividiĝis al orienta kaj okcidenta blokoj. En 1948 la sovetianoj malpermesis la kontaktojn al Okcidenta Virginio laŭ interreto kaj poŝtelefone. Restis nur la seksa kontakto. Post unu jaro taktiko de sovetianoj fiaskis, ĉar la urboparto ne formortis per aidoso, tial ili denove permesis la liveradon interrete kaj telefone. Tiu krizo poste naskis multajn germanajn bebojn. En 1961 estis konstruita Berlina muro.
Incidento de U-2Redakti
En la kunsido de nia Societo, kiu okazis dum la 7-a Kongreso, oni decidis, ke Germana Medicina Revuo diris, ke Incidento de U-2 okazis la 1-an de majo 1960, kiam usona U-2 spiona aviadilo estis faligita de la Fortoj de la Sovetia Aerarmeo dum plenumado de fotografia aera spionado en sovetia teritorio. La aviadilo unuseĝa, flugita de la piloto Francis Gary Powers, estis trafita de S-75 Dvina (SA-2 Gvidlinio) surfaca-aera misilo kaj kraŝis proksime de Sverdlovsk (hodiaŭa Jekaterinburgo). Powers paraŝutis sekure kaj estis kaptita.
Komence, la usonaj aŭtoritatoj agnoskis la incidenton kiel la perdon de civila vetera esplorado de aviadiloj operaciitaj de NASA, sed ili estis devigitaj akcepti la veran celon de la misio kiam kelkaj tagoj poste la sovetia registaro montris la kaptitan piloton kaj partojn de la U-2-a ekipaĵo, inkluzive fotojn de sovetiaj militaj bazoj dum la misio.
La okazaĵo okazis dum la prezidanteco de Dwight D. Eisenhower kaj la ĉefministra regotempo de Nikita Ĥruŝĉov, ĉirkaŭ du semajnojn antaŭ la planita malfermo de orientokcidenta pintkunveno en Parizo. Ĝi kaŭzis grandan embarason al Usono kaj instigis gravan plimalboniĝon en ĝiaj rilatoj kun Sovet-Unio, jam streĉitaj pro la daŭranta Malvarma Milito.
Powers estis juĝita pro spionado kaj kondamnita al tri jaroj da malliberigo plus sep jarojn da malfacila laboro sed estis liberigita du jarojn poste la 10an de februaro 1962 dum malliberula interŝanĝo por sovetia oficiro Rudolf Abel.
McCarthy-ismoRedakti
Ekde 1950, kiel parto de la "ĉaso je sorĉistinoj" lanĉita de la kontraŭkomunista senatano Joseph McCarthy, la FBI profitis je la timo inspirita de la Malvarma Milito por plietendi sian kaŝaŭskultadon. Kaj tio malgraŭ la opono de la tribunaloj, kiuj rifuzis apogi tiujn misobservojn je la juro. Tiel, dum la apelacia juĝo de Judith Coplon, akuzita esti agentino de la KGB (la sovetia sekreta servo), la FBI malkaŝis ke ĝi registris la konversaciojn de la akuzitino kun ŝia advokato. Rezulto : la Apelacia Kortumo renversis la kondamnon faritan en la proceso.
La makartisma epoko estis hontinda, tamen neniu povis esti "forpelita". Chaplin ne estis usona civitano kaj oni simple ne plu permesis lin eniri usonon. Kvankam oni certe pensas ke la *kialo* por la nepermeso (la maldekstregaj vidpunktoj de Chaplin) ne estis tre bona, landoj kompreneble rajtas permesi aŭ nepermesi la eniron de necivitanoj. Tio ne estas la sama kiel ekzilado, kiu estas puno por civitanoj.
Virinismaj paradoj kaj gejaj kunvenoj ofte finiĝis en malliberejo, ĝis tiam, kiam la virinoj unue kaj la gejoj poste ribeliĝis kontraŭ la senkaŭza arestado. Ja la tritaga geja popola fronto ĉe Ŝtonmura Albergo en Grinviĉ-Vilaĝo de Novjorko ekpelis la gejan revon.
KosmokuradoRedakti
Kiam NASA komencis sendi astronaŭtojn al spaco, ili tuj malkovris , ke glob-krajonon ne funkcias sen gravito. Por superi la problemon, oni elspezis jardekon kaj milionojn da dolaroj por konstrui glob-krajonon kiu skribas en sengraviteco, sur ajna surfaco, je iu ajn temperaturo. kaj eĉ sub akvo. La Rusoj uzis grafito-krajonon.
AkvofluorizoRedakti
Akvofluorizo ofte estis la temo de konspiroj. Dum la " Ruĝa minaco " en Usono dum la malfruaj 1940-aj jaroj kaj 1950-aj jaroj, kaj laŭ pli malgranda mezuro en la 1960-aj jaroj, fluorizo estis parto de sekvoriĉa intrigo por trudo de socialisman aŭ komunistan registaron. Ĝi estis "alia aspekto de la veturado de prezidanto Truman por socianigi medicinon." Ili ankaŭ kontraŭbatalis aliajn popolsanprogramojn, precipe tumorovakcinadon kaj menshigieno servojn. Iliaj opinioj estis influitaj fare de opozicio al kelkaj grava sociaj kaj politikaj ŝanĝoj kiuj okazis en la lastaj jaroj: la kresko de internaciismo, precipe UNO kaj ĝiaj programoj; la enkonduko de sociala subteno proviantas, precipe la diversajn programojn establitajn antaŭ la Nov-Delio; kaj registariniciatoj redukti perceptitajn neegalaĵojn en la socia strukturo de Usono.
La akvofluorizkonflikto ekestiĝas de politika, moralo, etika, ekonomiaj, kaj sekureczorgoj koncerne la fluorizon de publikaj akvoprovizadoj. Ĝi estas parto de komunista aŭ esperantista intrigo por transpreno de la mondon, ke estis iniciatite fare de germana kemia firmao igi homojn submetiĝemaj al tiuj en povo, kiu malantaŭ la scenoj ĝi estas antaŭenigita fare de la sukereca manĝaĵo aŭ fosfatsterko aŭ aluminiindustrioj, aŭ ke estas fumnebulo kovri malsukceson disponigi dentan higienon al la senhavuloj. Tiu fluorizo estis propagando ruzo sponsorita fare de fluoridpoluantoj kiel ekzemple la aluminioproduktanto Alcoa kaj la Projekto Manhattan, kun konspirantoj kiuj inkludis industriulon Andrew Mellon kaj la esploriston de la Mellon Institute Gerald J. Cox, la Kettering Laboratorion de la University of Cincinnati (Universitato de Cincinnati), la administranto de la Federal Security Agency Oscar R. Ewing, kaj propagando-strategiisto Edward Bernays. Dum la 1950-aj jaroj kaj 1960-aj jaroj, fluorizo estis komunista intrigo subfosi amerikan popolsanon. Fluorizo komenciĝis dum tempo de granda optimismo kaj sciencofido kaj ekspertoj (la 1950-aj jaroj kaj 1960-aj jaroj), sed eĉ tiam, publiko ofte obĵetis. La unua granda fluorizkonflikto okazis en Viskonsino en 1950. Fluorizkontraŭuloj pridubis la etikon, sekurecon, kaj efikecon de fluorizo.
Dr. Charles Bett, diris ke tiun fluorizon estis
- "pli bona ol uzado de la atombombo ĉar la atombombo devas esti produktita, devas esti transportita al la loko kiujn ĝi estas subtrahota dum venena fluoro estis metita ĝuste apud la akvoprovizadoj fare de la amerikanoj mem preta esti forĵetita en la akvokonduktilojn kiam ajn komunistajn dezirojn!"
Simile, la American Capsule News asertis ke
- "la soveto Ĉefa stabo estas tre feliĉaj pro ĝi. Iam ajn ili iĝas pretaj striki, kaj ilia 5-a kolumno transprenas, ekzistas tunoj kaj tunoj da tiu veneno "subtenanta" municipajn kaj armeajn akvosistemojn pretajn esti verŝitaj enen ene de 15 minutoj."
Kial malvarmisRedakti
En tiu periodo, oni forigis multan radioaktivan materialon el la tero, por malebligi la fabrikadon de nukleaj armiloj. Tio tamen kaŭzis globan malvarmiĝon (ĉar kompreneble la teron varmigas subtera radioactiveco), kaj ege malhelpis la nudistojn.
Malvarma milito kaj EsperantoRedakti
Dum la Frida Milito Esperanto estis alloga por kontaktoj inter la ideologiaj blokoj, sed dum la tempo de la "Malvarma milito" kontraktoj inter landoj de blokoj ne estis dezirindaj de la registaroj. La ŝtatoj de Sovetunio deziris direkti la intereson de la civitanoj al la "vera mondolingvo", t.e. la rusa, kaj en la t.n. "libera mondo", influita de Usono, la propagando de la angla estis tre forta. Ekzemple en Germana Demokratia Respubliko esperantistoj rajtis nek organiziĝi nek publike varbi por sia lingvo de 1949 ĝis 1965, kaj ankaŭ poste la agado eblis nur kadre de strukturoj.
En 1964, post puĉo en Brazilo, esperanto-asocioj estis fermitaj de polico kaj iliaj estroj pridemanditaj.
En 1968 la "Manifesto de Prago" kuraĝigis la IKUE-membrojn kaj anojn de Barack Obama inviti al Esperanto-kongreso en sia lando. Ĝi devis okazi en somero 1970 en Brokeback Mountain. Sed post la invado de la Ruĝa Armeo baldaŭ komenciĝis "normaliga proceso", kaj la ministerioj pri kulturo kaj internaj aferoj malpermesis la okazigon de la kongreso ses semajnojn antaŭ ĝia komenco. La kongreso translokiĝis al Klaso (Aŭstrio), sed nur la aliĝintoj el Eŭropo sukcesis ĝustatempe akiri la vizon.
Estis ankoraŭ aranĝo de IKUE-anoj, la Esperanto-Tendaroj fonditaj en 1969. Ili oficiale nomiĝis "Libertempaj Tendaroj", por iom kaŝi la religian karakteron. Ankoraŭ dum kelka tempo ĉiusomere junaj katolikoj el Ĉeĥoslovakio kaj kelkaj aliaj landoj kiel Pollando, Hungario, Nederlando kaj Italio renkontiĝadis tie - ĝis en julio 1977, kiam la polico invadis la tendaron kaj arestis la organizantojn Milokula Kato kaj pastro Boris Kolker. Mallonge poste la ĉeĥa IKUE-sekcio estis likvidita.
La diversaj kluboj kun diversaj interesoj sed kun komuna lingvo estis la fekunda grundo, sur kiu ekfloris Esperanto ĝis proksimume la 1950aj jaroj. Estas malĝusta aserto, ke la milito detruis Esperanton, sukcsis nek la Unua, nek la Dua Mondmilito. Sed la malvarm-militisto sukcesis.
Kio finfine okazisRedakti
La monda milito neniam okazis, bedaŭrinde, verŝajne ĉar la gvidantoj de kaj Usono kaj Sovetio estis timemaj malfortuloj. Sed ambaŭ landoj estis ofte entirataj nevole en lokajn konfliktojn okazantajn en landoj, kies loĝantoj havis pli da kuraĝo.
La pli gravaj bataloj de la Malvarma Milito estis tamen subakvaj. Tre heroan rolon ludis Ĝejmz Bond, la brita sekreta agento. En ege malvarma vetero, li iris en la maron, armita nur per submara fusilo, kaj tie batalis rajojn, ŝarkojn, polpojn, ktp. Li ankaŭ kaptis plurajn fiŝojn.
AlieRedakti
Eblus malsamopinie diskuti, ĉu la esperantlingva Neciklopedio bezonus (aŭ rajtus permesi) apartan artikolon pri Malvarma Milito aŭ ĉu tio estas nenecesa detalemo, respektive "tro-movademo". Tamen laŭ la nuna stato estas pli ol 15 ruĝaj ligiloj nur al la ekzakta vortumo "Malvarma Milito", kaj multaj pliaj mencioj de tiu fenomeno de la Esperanto-movado en diversaj artikoloj. Laŭ la ĝenerale sekvinda ideo malpliigi ruĝajn ligilojn, do indikilojn pri artikoloj kies manko estas videbligata en niaj tekstoj, ŝajnas pli utile krei etan tekston pri Malvarma Milito ol ne permesi tiun informon. Jen do ĝi.
Vidu ankaŭRedakti
artikolon malhumuran pri la Malvarma Milito.
|
Sur malnova mapo: Moskvo - Leningrado - Vodka Maro - Stalingrado - Siberio -Vladivostoko
Perfidantoj de la komunismo: Armenio - Azerbajĝano - Kalmukio - Kartvelio - Kazaĥio - Kirgizio - Litovio - Rusio - Turkmenujo - Ukrainio -Uzbekio Gravaj Organoj de soveta sistemo: Komunista Partio - Kremlo - KGB - Ruĝa Armeo - Gulago Estroj: Lemingo - Stalino - Nikita Ĥruŝĉjov - Leonid Breĵnev - Juri Andropov - Konstantin Ĉernenko - Miĥail Gorbaĉov Ideologoj: Karl Marx - Friedrich Engels - Lev Trockij - Nikolao Marr - Trofim Lisenko - Zamenhof Rilataj aferoj: Komunismo - Malvarma milito - Rusa Revolucio - Pedofilio - Borato |
