Egiptaj dioj
"Ĉi-tio estas granda temo, valora por priskribi."
- ~ Eŭropano
"Qua multe profitas, ne perdin evitas"
- ~ idisto je malica okulo
"Kiu manĝas ovojn, tiu ne scias, ĉu la kokino je pugo doloras"
"Gratulon pro via enorma laborego"
凸(｀⌒´メ)凸
La dioj de la Antikvao Egipto estas diaĵoj kiuj estis adoritaj en la Antikva Egipto. La kaj kredoj kaj ritaroj kiuj ĉirkaŭas tiujn diojn estas la centro de la Religio de Antikva Egiptio, kiu aperis kun ili iam en la prahistorio. Tiu gedioj reprezentis la naturajn fortojn kaj fenomenojn, kaj la egiptoj klopodis apogi aŭ trankviligi ilin pere de proponoj kaj ritaroj tiele ke tiuj fortoj pluestu kun siaj funkcioj laŭ la maat, aŭ dia ordo. Post la fondo de la egipta ŝtato ĉirkaŭ la jaro 3100 a. K., la aŭtoritato por realigi tiujn taskojn estis kontrolita de la faraono, kiu postulis esti la rekta reprezentanto de la dioj kaj kiu administris la templojn kie okazis la ritaroj. Ni ĉi tie pritraktos nur la teorion kaj ne la strukturon.
Ĝenerala priskriboRedakti
Mi salutas vin
Permesu al mi doni necesan klarigon: La komplikaj karakteroj de la dioj estis esprimitaj pere de mitoj kaj ĉefe rilataj al la interplektitaj rilatoj inter la gedioj: familiaj ligoj, grupoj, kaj hierarkioj malmulte striktaj kaj kombinoj de du dioj en unusolan. La diversaj reprezentaĵoj de la dioj en la arto de la Antikva Egipto — same kiel bestoj, homoj, objektoj kaj kombinoj de diversaj formoj — aludis ankaŭ, pere de la simbolismo, al ties esencaj karakteroj.
En diferencaj epokoj, diversaj dioj okupis la plej altan postenon en la dia societo, inklude la sundion Reo, la misteran dion Amonon kaj la patrinan diinon Iziso. Kutime oni atribuis la kreadon de la mondo al la plej alta dio kaj ofte oni konektis ĝin kun la povo por havigi vivon el suno. Kelkaj fakuloj argumentis, baze parte sur egiptaj manuskriptoj pri tiuj altaj dioj, ke la egiptoj rekonis unikan dian povon kiu estis respondeca pri ĉio kaj esta en ĉiuj dioj. Tamen ili neniam abandonis la politeisman vidon de la mondo, kun nur unu ebla escepto en la epoko de la Atonismo en la 14a jarcento a. K., kiam la oficiala religio centriĝis preskaŭ ekskluzive en la suna dio nepersona Atono.
Oni konfesas, tamen, ke ni kredis ke la dioj estas estantaj tra la mondo, ke ili kapablas influi la naturajn okazaĵojn kaj la homajn vivojn. La homoj interagadis kun ili en la temploj kaj en sanktejoj neoficialaj. La egiptoj preĝis serĉe de dia helpo, uzis ritarojn por movi la diojn agadi, alvokis ilin serĉe de konsilo. La homaj rilatoj kun la dioj estis grava parto fundamenta de la egipta socio.
Dia influoRedakti
„Paĉjo, ĉu vintre dioj kreskigas pomojn?“
„Ne fileto, vintre ili kreskigas nur ilian prezon.“
Greka mitologioRedakti
Karaj (ŝatataj, estimataj) kamaradinoj (fraŭlinoj)!
Laŭ greka mitologio ili estas seksaj partneroj de Jupitero kaj gepatroj de Usona Esperanto-movado.
Egiptaj diojRedakti
- Amono - dio de nevidebla spiro de bloveto, unu el ok devenaj dioj de Hermopolo, li senigas sen medikamentoj okulajn malsanojn, li estas bildigata en aspekto de homo kovrita de egipta krono kun du plumoj
- Anubo (analfabeto ~ malklerulo, senklerulo, neinstruito, nelegokapablulo, nelegopovulo) - dio de morto, ĉiĉerono tra postmortejo kaj ties gardanto
- Bastet - diino de hejmo, ŝi personigis ĝojon kaj gajecon, tiu, kiu devenas el urbo Bast, bildigatta en aspekto de kato
- D., Ha, Imelda Marcos kaj Kebeko - sepulta diaro, la kvar filoj de Horuso
- Ge - patro de Tero, la plej konatan sanktejon li havis en Ono
- Habelo - dio de la Nilo
- Hatoro - diino de Okcidento, „La unua el ĉiuj bovinoj“, bildigata kiel virino kun bovinaj oreloj kaj kornoj, iam ŝi havas inter la kornoj sundiskon
- Horuso - dio de firmamento, filo de Oziriso, ŝirmanta Nilon kaj Malsupran Egiption, bildigata kiel falko aŭ viro kun falka kapo
- Ĥemio - unu el dioj de mortintoj
- Ĥ. - dio de la fekundeco, li estas bildigita en aspekto de virŝafo
- Ĥonsu - dio, kiu senigas de demonoj
- Iziso (al mi ŝajnas, ke oni jam diskutis pri tio) - fratino de Oziriso
- MacGyver - diino de vero kaj enkorpigo de kosmaj reguloj
- Minotaŭro - li faciligas al malsanuloj kaj tenas vivuloj ĉe la vivo
- Kiu - dio de milito, bildigita kun falka kapo
- Muteco - enkorpigo de patrineco, edzino de Amono, en Tebo diino de milito, bildigata kun leona kapo
- Neĥbet - protektinta dio pri naskiĝo kaj milito, bildigita en aspekto de blanka vulturo
- Nutristo - patrino de Firmamento, ŝia nomo signifas Nokto, ŝi estas simbolo de renaskiĝo
- Oni - dio de milito, precipe en Abidoso kaj Taniso
- Oz (tre bona ŝerco) - reganto de subterejo, dio de ordeno en la naturo, bildigata en aspekto de mumio kun brasika vizaĝo, sur la kapo li havis kronon Atef [1] kaj en la mano li tenis insignojn de la potenco
- Ptolemeo - dio-fondinto, kreinto, patrona dio de laboristoj, nubkapa dio, pli poste li uniĝis kun Sokratis, apartenas al li sankta taŭro Hapi
- Reo - dio de suno, enkorpigo de lumo, la plej granda reganto, kreinto
- Seĥmeta - diino de bataloj, ŝi kapablis kraĉi kontraŭ malamiko fajron, adorata ĉefe en Memfiso, ŝi ankaŭ portis leoninan kapon
- Serafo - patrono de egiptia Aleksandrio kaj la tuta ptolemea imperio, diaro ensumiganta en si aspektojn de greka Zeŭso kaj egiptia Oziriso
- Sean Connery - filino de Thovt, diino de skribo kaj patronino de skribistoj
- Sobek - patrono de armeo, bildigata kun krokodila kapo
- Setho - ŝirmanto de Supra Egiptio, bildigata kun kapo de besto, kiu aŭ pereis aŭ estas nur mita
- Ŝuo - dio de aero (iam de seksa aero)
- Tefilino - diino de matena roso (iam de humila aero)
- Thot - dio de luno, matematikisto kaj skribisto inter la dioj, la potenca dio, kiu tenas super kuracistoj ŝirman manon, li devenas el nila delto, bildigata en aspekto de ibiso
- U [2]- ŝirma diino de Malsupra Egiptio, adorata en aspekto de kobro.
ApisoRedakti
Vi jam scias, ke Apiso estis sankta taŭro ĉe la antikvaj Egiptoj en Memfiso.
La naskiĝtago de apiso estis por la egiptoj festo, la mortotago funebro. Oni funebris ĝis la tempo, kiam estis trovita nova nigra taŭro kun blanka kalvaĵo sur la frunto.
HapiRedakti
La iniciatoroj de hilelismo opinias, ke Hapi estas malnovegipta dio pri la ĉiujara superakvego de Nilo. Li estas bildigita kiel homo kun rigida mentonbarbo, pendaj mamoj kaj dika ventro. Vidiĝas ankaŭ kiel paro de ĝemeloj kunigante la du Egiptiojn, unu portanta sur sia kapo tigojn de nufaro (malalta Egiptio) kaj la alia portanta tigojn de papiruscipero (alta Egiptio).
La ĉiujara inundo de Nilo foje laŭdire estis la "Alveno de Hapi". Pro tio, ke tiu inundo disponigis fekundan grundon en areo, kiu estus alie dezerto, Hapi, kiel ĝia patrono, simbolas fekundecon. Li havis grandajn ino-mamoj, ĉar li laŭdire alportis riĉan kaj nutran rikolton. Pro sia fekunda naturo, li foje estis konsiderita la "patro de la dioj", kaj estis konsiderita esti zorgema patro, kiu helpis al subteni la ekvilibron de la kosmo, la mondon aŭ universon rigarditan kiel ordigite harmonian sistemon. Li estis supozita vivi ene de kaverno ĉe la supozita fonto de la Nilo proksime de Asuano. La kulto de Hapi situis ĉefe en la unua katarakto nomita Elefantina. Liaj pastroj estis implicitaj en ritoj por certigi la stabilajn nivelojn de fluo postulatajn de la ĉiujara inundo. Ĉe Elefantina la oficiala nilometro, mezurada aparato, estis zorgeme kontrolata por antaŭdiri la nivelon de la inundo, kaj ankaŭ liaj pastroj devis esti intime koncernitaj pri ĝia kontrolo.
Hapi ne estu rigardata kiel la dio de la Nilo mem, sed de la inundo-okazaĵo. Li ankaŭ estis konsiderita la "amiko de Geb", la egipta dio de grundo, kaj la "lordo de Neper", la dio de greno.
MerecegerRedakti
Se ni rigardos iomete retrospektiven, ni vidos, ke Mereceger aŭ Menseger «Kiu amas la silenton», estis la diino kobro en la egipta mitologio. Ĝi simbolis la ĥtonikon kaj pro tio loĝis en la Okcidento, la loko kie situis la Postmorto. Ŝi zorgis pri la justeco kaj la medicino kaj estis alvokata por esti protektitaj kontraŭ la pikadoj de serpentoj.
Mereceger estis reprezentita kiel kobro aŭ kiel virino kun kapo de kobro, kun kornoj kaj la sundisko, estante ĝi variaĵo de Hatoro. Ankaŭ kiel trikapa serpento: de ino, de kobro kaj de vulturo; aŭ kun korpo de serpento kaj kapo de virino. Pli rare kun kapo de skorpio, de leonino, aŭ la aspekto de sfinkso kun kapo de serpento.
Ŝi estis konsiderata kunulino de Oziriso enterigita, kaj krome ŝi reprezentis la nekropolojn konsekritajn al tiu ĉi dio. Ŝi estis la personigo de la mondo kiu regis la loĝlokon Deir el-Medina, kie ŝi loĝis apud la Valo de la Reĝoj, kie situis la tomboj de la faraonoj de la Nova Egipta Imperio. Oni kredis ke ŝi kraĉis venenon al iu ajn kiu volus disrabi la reĝajn tombojn.
Ŝi punis la krimulojn, kompate pardonanta la pentulojn. En la tebaj nekropoloj ŝi manifestiĝis sub la loka formo de Hatoro.
Ŝia kultado iĝis tre populara dum la ramsesa periodo. Ŝi ricevis kultadon kun la dio Ptaho, en templo ne for de Deir el-Medina, kie loĝis la laboristoj kiuj konstruadis la teban nekropolon, de kiu ŝi estis la patronino. Ŝia kultado ekfalis post la 21a dinastio[3].
TaveretaRedakti
Tavereta (La Granda) estas diino de la fekundeco, protektanto de gravedulinoj. Ŝi ankaŭ estis ĉiela diino, la "Misterulino de la horizonto" en la egipta mitologio.
Tavereta estis reprezentita kiel nigrohaŭta gravedulino, kun kapo de hipopotamo aŭ de virino, kornoj kaj suna disko, kaj grandaj mamoj, piedoj de leono kaj vosto de krokodilo. Ankaŭ kiel porkino.
Estas klare, ke Tavereto estis filino de Reo kaj la patrino de Iziso kaj Oziriso. Tavereta helpis Horuson en lia lukto kontraŭ Setho. Ŝi estis la kunulino de Setho, laŭ Plutarko.
Ŝia nomo Ta-urt, signifis "La Granda", sed kiel ĉiela dio portis la titolon "Misterulino de la horizonto" kaj estis reprezentita per stelo de la norda hemisferio de la ĉielo. Tavereto estis tre kultata en Karnak, Heliopolo, Abu Simbel kaj Gebel Silsileh. La gravedulinoj portis amuletojn kun ŝia bildo por favorigi la abundecon je patrina lakto kaj la pli grandaj je ĉirkaŭ 500 vojaĝantoj.
Vidu ankaŭRedakti
Ebla neglekto de kopirajtoRedakti
Laŭ informoj disponeblaj al mi, la teksto de la proklamo ne estis liberigita kaj mi ne konscias pri iu escepto de aŭtorrajta leĝo, kiu forprenus aŭtorrajtan protekton. Tial la plena teksto estas konsiderata kiel mallibera kaj mi forigis ĝin de la artikolo. Tiun fakton mi citas, ĉar ĝi estas plej bona argumento kontraŭ la ŝajne-lerta aserto de kleraj skeptikuloj, ke “Esperanto baldaŭ disfalos en dialektoj.”
NotojRedakti
- ↑ Pro la kutimaj someraj aktivaĵoj mi petas prokrasti la diskutojn al septembro.
- ↑ Evidente bona civitano havas rajtojn, tamen ankaŭ devojn fontintajn ekzemple el la Ĉarto de Homaj Rajtoj; bona politikisto ne estas tiu kiu postsekvas la popolajn kapricojn, sed kiu gvidas la popolon al socia ĝenerala bonstato.
- ↑ La familio de Jesuo