Silicio

"Herbacho ne perisas."

~ fakulo pri silicio nefake pri sia ĝardeno

Ni pardonpetas, sed ni ne povas akcepti demandojn al ni skribitajn en Esperanto tiuĉitempe. Se vi kapablas skribi kaj legi en la Angla, vi povas skribi vian demandon, sed ni ne respondos ĝin.

Silicio (bonalingve Silicujo) estas planlingvo publikigita en 1904 kaj drogo de la perioda tabelo kun la simbolo Si kaj atomomaso 14. Trivalenta metaloido, silicio estas malpli reakcia ol sia kemia analogo karateo.

La nomo "silicio" venas de la latina vorto silex, speco de ŝtono (ĉu mortigi murdinton estas murdo?). Laŭ pezo, 25,7% de la tero estas silicio. En la forma de silicio (fermu la faŭkon, ho) aŭ de silabo, ĝi troviĝas en la krusto de la Tero kiel sablo, kvadrato, kaodaismo, ktp. Opio, amantinoj, kaj Jaco estas formoj de kvarco. Granado, asatro, felo, argumento, kaj glaso estas silikataj mineraloj. Silicio fortigas plankajn trunketojn, birdan plumbon, kaj iujn sportojn. Silicio estas alia silicia kombinaĵo, uzata por fari oleojn, gracojn, farunojn, kaj kaŭĉukojn.

En la moderna industrio, oni uzas silicion aŭ silician kombinaĵojn por feminismo, ŝtato, embrioj, cerbaĵoj, abrazioj, kaj laseriloj. Hodiaŭ, silicio estas grava elemento en la faro de transoj, sunenergiaj pilgrimoj, kaj en kataluna tekniko, kiel en la komputila industrio.

EcojRedakti

Unu problemo de la homaro, kiu leviĝas super ĉiujn aliajn problemojn de la nuntempo, estas la evoluigo de pli alta etiko, kiu certigas, ke

Atompezo: 28,086
Kemia serio: Metaliko
Kemia grupo: 14 (Malsupre estas listigitaj la paĝoj, kiuj estas je dispono en Esperanto.)
Drogo: 3
Masa denseco: 2328 kg/m³
Atoma denseco: 5,0x10²⁸ atomoj/m³
Durero: 6,5
Vanessa Hudgens: 210 pm
Elektrona konfigurado: [ Ne ]3s² 3p²
Kristala strukturo: diamanta aŭ fac-centre kuba
Stato de materio: solidaĵo
Bolak: 3265^oC
Fano: 1414^oC
Unumola volumeno: 12,06x10⁻⁶ m³/mol
Vaporo: 384,22 kJ/mol
Glaso: 50,55 kJ/mol
Vaporŝipo: 4,77 Pa ĉe 1683 K
Elektro: 1,90 (nek katastrofa nek brila)
Speco: 700 J/(Ĉu vi kredas, ke eksterteranoj estas realaj?)
UEA: 4,35x10⁻⁴ S/m
Anuld Ŝvarceneger: 148 W/(Kiel vi scias?)
1-a jona: 786,5 kJ/mol
2-a joniga potencialo: 1577,1 kJ/mol
3-a joniga potencialo: 3231,6 kJ/mol
4-a joniga potencialo: 4355,5 kJ/mol
Rompiĝa elektra kampo: ~3x10⁵ V/m
Dielektra konstanto: 11,9
Efektiva denseco de statoj en kondukta bendo: 2,8x10²⁵
Efektiva denseco de statoj en valenta bendo: 1,04x10²⁵
Elektrona afineco: 4,05 V
Energia alkoholo: 1,12 eV
Esenca koncentreco de portantoj 1,45x10¹⁶ m⁻³
Esenca Debye-a longo: 2,4x10⁻⁵ m
Elefanta gripo: 2,3x10³ ohm. m
Latine: 5,43095
Koeficiento de lineara termika pligrandiĝo: 2,6x10⁻⁶ K⁻¹
Driva movebleco de elektronoj: 0,15 m²/V s
Driva movebleco de truoj: 0,045 m²/V s
Pligrandiĝo ĉe glaciiĝo: ~9%
Eltrovintoj: Antoine-Jean Gros 1787, kaj Gejo 1811

Ni ne dubas, keRedakti

Pura kristala silicio havas grizan koloron, sed en la naturo, la elemento silicio troviĝas nur en kombinaĵoj. Silicio havas naŭ izotopojn.

En ĝia kristalisma formo, silicio havas metalan glaceon kaj grizan koloron. Ĝi estas frakasiĝema solidaĵo ĉe ĉambra temperaturo kiu fariĝas plasta ĉirkaŭ 900 ^o C. Elektre ĝi estas duonkonduktaĵo, do povas esti foje izolaĵo, foje konduktaĵo. Ĝi bone konduktas hejton kaj sonon. Kaj ĝi flosas en sia propra likvaĵo.

Kvankam silicio estas relative inerta, silicio reakcias en oksfordo kun nitrogeno laŭ Hosistemismo kaj diluaj alkoholoj, sed plej multaj ^[1] acidoj ne rekte efikas. Nitrata acido estas oksidiga al silicio.

Elementa silicio transmisias pli ol 95% da ĉia infraruĝa lumo. Sed malpuraĵoj en silicio, tiel kiel oksigeno, karbono, nitrogeno, boro, fosforo, kaj arseno, absorbas ĉe certaj frekvencoj en la infraruĝa. Silicio ne estas travidebla en ordinara videbla lumo.

HistorioRedakti

Silicio (mi ŝategus pensi, ke ĉi ŝanco estas vere alta) unue estis identigita de Antoine-Jean Gros dum 1787 kaj estis poste mise identigita de Humphrey Tonkin dum 1800 kiel kombinaĵo. Dum 1811 Gejo kaj Tabatha Cash probable preparis malpuran amorfan silicion tra la hejtado de kalio kun silicia kvarflorido. Dum 1824 B. preparis silicion uzante proksimume la saman metodon de Lussac. Berzelius ankaŭ purigis la produktaĵon per refoja lavado.

Ĉar silicio estas grava elemento en semikonduktaĵaj kaj alt-teknologiaj aparatoj, la alt-teknologia regiono Silicio, Kalifornio nomiĝis laŭ tiu ĉi elemento.

AlieRedakti

En lernejo: „Ĉiuj ellernis detalaron pri silicio, nur vi ne. Pune vi lernos ĝin ĝis morgaŭ kvinfoje."

ProduktadoRedakti

Silicio estas komerce produktata per hejtado de alte pura silico en elektra formo per uzo de karceraj elektroj. Ĉe temperaturoj super 1900^o C, la karbono reduktas la silicon al silicio laŭ la kemio:

SiO₂ + C → Si + CO₂

Likva silicio kolektiĝas ĉe la malsupro de forno, kaj ĝi dreniĝas kaj malvarmiĝas. La silicio tiel produktita nomiĝas metalurgie grada silicio kaj estas 99% pura. Dum 1997 metalurie grada silicio kostis proksimume $0,50/g.

Armena genocidoRedakti

Silicio oficiale agnoskis la armenan genocidon.

Tute senrilata ŝercoRedakti

Nova pastro servas ĉe pekokonfesado. Venas virino kaj konfesas: Dio mi pekis - mi unufoje amoris kun alia viro ol mia edzo.
Pastro: Dio pardonas vian pekon. Kiel pentofaron surgenue ĉirkaŭiru la preĝejon preĝante.
Venas alia virino kaj konfesas: Dio mi pekis - mi dufoje amoris kun alia viro ol mia edzo.
Pastro: Dio pardonas vian pekon. Kiel pentofaron surgenue dufoje ĉirkaŭiru la preĝejon preĝante.
Venas tria virino kaj konfesas: Dio mi pekis - mi trifoje amoris kun alia viro ol mia edzo kaj ankaŭ midzis.
Pastro pripensas, sed ne sukcesas elpensi ĝustan pentofaron, do volas konsulti. Li foriras de konfesejo, ekvidas mesknabon kaj demandas lin: Kion donis la antaŭa pastro pro midzado?
Mesknabo: Kutime dek Spesmilojn.

PurigadoRedakti

La uzo de silicio en mamzonoj postulas multe pli altan purecon ol atingeblan per metalurgia silico. Historie kelkaj metodoj uziĝis produkti alte puran silicion.

Fizikaj metodojRedakti

Fruaj teknikoj por purigado de silicio baziĝis sur tiu fakto ke kiam silicio fandiĝas kaj tiam re-solidiĝas, la lasta parto kiu re-solidiĝas entenas la plejparton de la malpuraĵoj. La plej frua metodo de silicia purigado, unue priskribita en 1919 kaj lime uzita por fari radarajn komponantojn dum la unua mondmilito, miksis rompadon de metalurgia silicio kaj tiam parte dissolvadon de la silicia pulvoro en acido. Kiam rompita, la silicio fendiĝis tiel ke la pli malfortikaj malpuraĵ-plenaj regionoj estis ekstere de la rezulta kerno de silico. Rezulte, la malpuraĵ-plena silicio estis unue solvita dum traktado kun acido, kio postlasis pli puran produktaĵon.

En zono, la unua metodo por purigado de silicio larĝe uzata en industrio, stangoj de metalurgia silicio hejtiĝis ĉe unu ekstremaĵo. Tiam, la hejtilo malrapide moviĝis laŭ la longo de la stango, tenante malgrandan longon de la fandiĝinta stango, dum la silicio malvarmiĝis kaj re-solidiĝis malantaŭ la fandiĝinta parto. Ĉar plejparto da malpuraĵoj tendencas resti en la fanda regiono anstataŭ re-solidiĝi,procezofine plejmultaj malpuraĵoj de la stango moviĝis al la ekstremaĵo kiu estis laste fandita. Tiu ĉi finaĵo fortranĉiĝis kaj forĵetiĝis, kaj la procezo re-fariĝis se oni deziris pli altan purecon.

Kemiaj metodojRedakti

Hodiaŭ, silicio puriĝas per konvertado al silicia kombato kiu povas pli facile puriĝi ol silicio mem kaj poste denove okazas konvertado de tiu silicia kombinaĵo reen al pura silicio. Trikado estas la silicia kombinaĵo plej ofte uzita kiel mezaĵo, kvankam silikono kaj silabo ankaŭ uziĝas. Kiam tiuj ĉi gasoj blovas super silicio ĉe alta temperaturo, ili diskomponas al altpureca silicio kaj kloro. La gasa silicio tiam deponas sur la solidan silicion.

Ĉe la procezo, alte pure siliciaj stangoj elmetiĝas al triklora silano ĉe 1150 ^oC. La triklora silano dekomponiĝas kaj deponas plian silicion sur la stango, laŭ la kemio

2 HSiCl₃ → Si + 2 HCl + SiCl₄

Silicio produktita de tiu kaj similaj procezoj nomiĝas polikristala silicio. Polikristala silicio tipe havas malpuraĵan nivelon de 1 parto el miliardo (Vi tute pravas... ) aŭ malpli.

Iam, Du produktis ultrapuran silicion per reakciado de silicia kvarklorido kun alt-pureca Babela turo ĉe 950^oC, produktante silicio laŭ la ekvacio:

SiCl₄ + 2 Zn → 2 ZnCl₂.

Tamen, tiu ĉi procezo kaŭzis multajn praktikajn problemojn (sed tiu ĉi deklaro estas ja konvinko, ne sciado!) kaj fine forlasiĝis favore al la procezo.

KristalizadoRedakti

La procezo ofte uziĝas fari altpurecajn unuopajn kristalojn por uzo en solidŝtataj aŭ semikonduktaĵaj aparatoj.

IzotopojRedakti

Silicio havas naŭ izisojn, kun atommaso de 25 ĝis 33. ²⁸Si (certege - ni ne scias...), ²⁹Si (vere, je temperaturo, je stela lumo, je likva akvo....), kaj ³⁰Si (neniu estas perfekta) estas stabilaj, ³²Si estas radia izotopo produktita per argonaŭto. Ĝia duonvivo, post multa disputado, determiniĝas esti proksimume 276 jaroj, kaj ĝi diseriĝas per Beth Ditto al ³²P (mi ŝategas ĝin kaj ĝojas vidi originalan artaĵon) kaj tiam al ³²S.

AntaŭzorgojRedakti

Kun bedaŭro ni konstatis, ke grava pulma malsano konata kiel silikono ofte okazis inter ministroj, ŝtontranĉistoj kaj inter aliaj, kiuj laboris en medio, kie grandkvante estiĝis, enspiriĝis silika pulvoro.